Auteur: Renate Dorrestein.

Jaar van uitgave: 1998.

Plaats van uitgave: Amsterdam en Antwerpen.

Uitgever: Pandora.

Thema: Ouder-kindrelatie, Centraal in deze roman staat de ontwikkeling die Ellen doormaakt met betrekking tot de gevoelens over haar moeder en vader. Haar moeder heeft haar gezin vermoord en Ellen is de dans samen met haar broertje ontsprongen. Om hiermee om te kunnen gaan sluit ze zich af voor het verleden en herinnert ze zich niets meer. Dat is niet zonder consequenties: onbewust zoekt ze de dood en de eenzaamheid op. Tijdens haar studie ontdekt ze wat er met haar moeder aan de hand is maar dat leidt nog niet tot begrip, ook vraagt ze zich dan af waarom haar vader niets gedaan heeft. Pas als ze zelf een kind verwacht, verplicht moet rusten en zich met een fotoboek bewust op het verleden richt, creëert ze begrip voor haar moeder en komt ze erachter dat haar vader van niets wist. Ze kan haar verleden accepteren, zich verzoenen met haar ouders en zelf moeder worden. (je kunt dit ook zien als traumaverwerking)

Motief: Dood, Ellen sluit het verleden af en herinnert zich niets meer van de dood van haar ouders, broer en zus maar toch speelt de dood een belangrijke rol in haar leven. Zo voert ze in haar hoofd gesprekken met de dode Billie en Kester, die haar adviseren, wordt ze patholoog-anatoom en koopt ze het huis waar het drama plaatsvond. Ze noemt zichzelf soms Sybille, naar haar dode zus, en ze wil haar ongeboren dochter Ida-Sophie noemen, naar haar dode zusje.

Genre: Psychologische roman.

Stroming: Romantiek, want gevoel belangrijk. Naturalisme, gevolgen van het verleden goed te merken in het heden. 

Titel beschrijving: Een hart van steen slaat op twee dingen. Letterlijk gezien komt de titel van de vorm van de grafsteen waar haar ouders, broer en zus begraven liggen. De grafsteen was hardvormig. Spreekwoordelijk gezien komt de titel van de moeder van Ellen, Margje. Ze had een hart van steen, omdat ze haar man en kinderen vermoorden.

Samenvatting: 

Ellen koopt haar ouderlijk huis, vijfentwintig jaar na de vreselijke gebeurtenis terug. Langzaam wordt duidelijk wat zich er heeft afgespeeld. Wanneer het jongste zusje Ida geboren is leidt Ellen moeder aan een postnatale depressie, ook wel kraamvrouwenpsychose. Alleen is daarover niets bekend. Ze heeft last van heftige stemmingswisselingen en is overdreven bezorgd, vooral om Ida. Op een
dag besluit ze haar kinderen om te brengen, omdat ze geloofd dat ze haar gezin moet “verlossen”. Alleen Ellen weet te overleven en zij kan haar jongere broertje redden. Ellen wist dit drama te overleven door vergeten te worden door haar moeder. Als ze thuis komt van het wandelen met de hond zijn haar broer en zus al dood. Michiel, ook bekend als Carlos, zit onder de tafel met een zak om zijn hoofd, als enige ademt hij nog. Ellen en Michiel verstoppen zich in de kelder tot de volgende ochtend te politie komt.
Deze gebeurtenis heeft natuurlijk grote invloed op Ellens leven. Ze hoort de stemmen van Sybille en Kester in haar hoofd. Pas vijfentwintig jaar later, nu ze zelf zwanger is, kan ze haar verleden achter zich laten en verder gaan met haar leven. Tijdens haar zwangerschap krijgt ze bijna een miskraam en Lucia en haar drie kinderen komen bij Ellen wonen. Ze zijn ondergedoken voor de man van Lucia, ze komen niet buiten en elk contact met de buitenwereld is verboden. Als het weer beter gaat met Ellen gaat Lucia weg en komt Ellen opnieuw in aanraking met Bas.                           In de epiloog praten Ellen en Bas over hoe ze haar kind zal noemen. Na het loslaten van haar verleden is Ida-Sophie namelijk geen geschikte naam meer.

Ruimte: Het verhaal speelt zich vooral af in het ouderlijk huis van Ellen, maar ook bij de Intratuin en bij de psychiater.

Tijd: Aan het eind van de twintigste eeuw. Het verhaal eindigt in 1998, vijfentwintig jaar na het familiedrama.

Vertelde tijd: Ongeveer vijfentwintig jaar, het verhaal begint bij de geboorte van Ida, Ellens zusje, en eindigt als Ellen zwanger is en haar ouderlijk huis heeft gekocht. Er missen veel stukken, het verhaal springt over van het ene moment naar het andere. Ida wordt geboren als Ellen twaalf is en ze is zwanger als ze ongeveer 37 jaar is.

Volgorde: Niet-chronologisch, er wordt gebruik gemaakt van terugblikken.

Vertelwijze: Ik vertelwijze. Voorbeelden: Sinds mijn verhuizing naar de Lijsterlaan bivakkeer ik in het souterrain. Ik zet mijn glas weg. Ze vond me een ondankbaar nest.

Schrijfstijl: Ironisch, zonder enige emotie.

Personages:

Ellen van Bemmel is de hoofdpersoon in het boek. Haar levensverhaal wordt verteld, van ongeveer haar twaalfde tot aan het heden, 37 jaar. Je beleeft het verhaal door haar ogen. In Ellens jongere jaren was ze een vrolijk en ondernemend kind. Ook was ze erg intelligent en zorgzaam. Na het familiedrama wordt ze harder, meer kortaf, maar ook emotioneler. Ze is moedig en sterk, maar ook heel onvoorspelbaar.

Margje van Bemmel is de moeder van Ellen. Ze is in het begin van het boek een aardige, zorgzame en hard werkende vrouw. Zij maakt in het boek een grote karakterverandering door. Ze beïnvloedt met haar gedrag het hele gezin. Later in het boek is ze overbezorgd over Ida en is ze alleen maar met zichzelf en Ida bezig. Ze draait een beetje door, door kraamvrouwendepressie. Ook laat ze zich daardoor leiden door ‘Gods wil’ , een beetje geobsedeerd

Michiel, door Ellen Carlos genoemd, is haar kleine broertje. Ze beschermt hem, maar helpt hem ook. Ze zorgt erg goed voor hem. Zij heeft Carlos gered van de dood. Carlos is nog erg jong, dus je kan niet echt iets over zijn karakter zeggen. Wel wil hij altijd alles weten. Uiteindelijk wordt Michiel geadopteerd. Hij voelt zich erg thuis in zijn pleeggezin, maar Ellen is erg kortaf als het daarover gaat. Dat is een van de voorbeelden van hoe hard ze kan zijn.

Ondertitel: Er is geen ondertitel.

Motto: Noem mij, noem mij, spreek mij aan, o, noem mij bij mijn diepste naam. Uit het gedicht 'Mijn moeder is mijn naam vergeten.' van Neeltje Maria Min. Ellen leeft nog na het familiedrama omdat ze simpelweg over het hoofd werd gezien, ze werd vergeten. Niemand wil door zijn moeder vergeten worden; maar als het je leven redt? Ellen heeft zich hier mee kinnen verzoenen en kan hierdoor op een milde wijze over de verwarring van haar moeder schrijven.

Renate Maria Dorrestein (Amsterdam, 25 januari 1954 - Aerdenhout, 4 mei 2018) was een Nederlandse schrijfster, journaliste en feministe. In 1993 ontving Dorrestein de Annie Romeinprijs voor haar hele werk. Verder kreeg ze voor Een sterke man een nominatie voor de Libris Literatuur Prijs, en een nominatie voor de publieksprijs van dagblad Trouw voor Een hart van steen. In 2002 werd Zonder genade genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Ook kreeg ze twee internationale nominaties. Ze schreef op uitnodiging van de CPNB het Boekenweekgeschenk van 1997 Want dit is mijn lichaam en het Boekenweekessay van 2008 Laat me niet alleen.

Creatieve opdracht:

De epiloog blijft toch elke keer weer mijn favoriete stukje. Van elk boek, maar zo ook van ‘Een hart van steen’. Na veel bloed, zweet en tranen, of eigenlijk vooral veel tijd is het verhaal af. De hoofdstukken zijn stuk voor stuk klaar en hebben hun eigen titel. Het verhaal is verteld en de karakters gegroeid. Het definitieve einde komt in zicht, de epiloog. Na dit kleine stukje is het klaar. Ik schrijf de epiloog altijd met het meeste plezier. Mijn hele hart en ziel zit in elk boek dat ik schrijf, maar komt het meest naar voren in de epiloog. Eindelijk na al die lange dagen van schrijven kun je de lezer eindelijk laten weten hoe goed het gaat en hoe het verhaal dan toch echt tot zijn einde is gekomen. Na het schrijven van de epiloog valt er altijd een last van je schouders af. Niet alleen ben je klaar met schrijven, je weet dat het goed is gekomen.
Bij ‘een hart van steen’ kon ik hier zo van genieten. Iedereen kan lezen hoe goed het nu met Ellen gaat en dat ze haar oude leven nu echt de rug heeft toe gekeerd. Ik weet als ervaren schrijver dat het publiek na het lezen van deze epiloog zelf ook een beetje blij en opgelucht is voor Ellen. Ik wil mijn lezers zo goed mogelijk in het verhaal meenemen en als ik dan weet dat ze een blij een opgelucht gevoel hebben bij de epiloog, dan voel je je als schrijver heel goed. Je weet dat je het weer goed hebt gedaan en dat geeft je altijd weer nieuwe moed voor een nieuw verhaal. Elke keer opnieuw.